ΙΣΤΟΡΙΑ
Μαίρη Ξυπολιτάκη
Εμμανουέλλα Χιωτάκη
Μαρία Βαγιωνάκη
Στ2 τάξη
Το φαράγγι της Σαμαριάς δημιουργήθηκε πριν πολλά – πολλά χρόνια. Πριν από 14.000.000 περίπου χρόνια οι δυνάμεις που κινούν το φλοιό της Γης πίεσαν, πτύχωσαν και διέρρηξαν τα στρώματα των πετρωμάτων της περιοχής. Μετά άρχισε τη δράση του το νερό της βροχής, προχωρώντας νοτιοανατολικά, προς τη θάλασσα, διέβρωσαν τα πετρώματα (κυρίως ασβεστολιθικά) , δημιουργώντας το απότομο αλλά επιβλητικό τοπίο του φαραγγιού. Η παρουσία του ανθρώπου στην ευρύτερη περιοχή των Λευκών Ορέων έχει βαθιές ρίζες. Η απομόνωση και η αγριάδα του τοπίου βοήθησαν ώστε τα βουνά και τα φαράγγια να γίνουν, ήδη από τον καιρό των Δωριέων, καταφύγιο διωκόμενων και ορμητήριο αγωνιστών. Σε όλη την ορεινή έκταση πολλές είναι οι μαρτυρίες για την πορεία του ανθρώπου μέσα στο χρόνο. Τα πρώτα (πιθανόν) γνωστά ίχνη ανθρώπου στην Κρήτη ανακαλύφθηκαν σε σπηλαιώδη κοιλότητα κοντά στο χωριό της Σαμαριάς. Η ηλικία τους – ανάμεσα στο 11000 με 7000 π.χ. – είναι μάλλον μεσολιθική και μετά πόλεις, οικισμοί, φρούρια, ιερά, μαντεία, τάφοι, εκκλησίες από πολλές εποχές όπως βυζαντινά, αρχαϊκά, μεσαιωνικά, ρωμαϊκά πρωτοχριστιανικά κτλ.
Το καλοκαίρι του 1990 εντοπίστηκε αρχαιολογική τοποθεσία γνωστή μέχρι τότε μόνο από την βιβλιογραφία. Το 1991 η ΚΕ Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων πραγματοποίησε ανασκαφές. Αποκαλύφθηκε τμήμα ιερού. Η αρχή της λειτουργίας του τοποθετείται στον 6ο αιώνα π.χ. ενώ ο μεγαλύτερος όγκος ευρημάτων τοποθετείται τον 3ο αιώνα π.χ. Ίσως πρόκειται για ναό αφιερωμένο στην Βριταμάρτιδα Άρτεμη ή στον Απόλλωνα.
Νοτιότερα στην θέση της Αγίας Ρουμέλης υπήρχε η αρχαία πόλη Τάρρα, κέντρο λατρείας του Ταρραίου Απόλλωνα, πριν μεταφερθεί ,όπως πιστεύεται, στους Δελφούς. Άλλοι πιστεύουν πως το μαντείο ήταν στην Καινώ, πόλη κτισμένη στην είσοδο του φραγγιού. Ο μύθος λέει πως ο Θεός Απόλλωνας ξεχασμένος στην αγκαλιά της νύμφης Ακακαλλίδας, κόρης του Μίνωα, αμέλησε να σηκώσει τον ήλιο στον ουρανό. Κάπως έτσι εξηγεί η λαϊκή σοφία το γεγονός ότι ο ήλιος καθυστερημένα κάνει την εμφάνισή του στα βαθύτερα σημεία του φαραγγιού. Στα ίδια τούτα μέρη πιστεύεται ότι η Καλυψώ κράτησε για επτά χρόνια τον Οδυσσέα στην σπηλιά της στην Ολυγία, σημερινή Γαύδο.
Ανατολικότερα στην περιοχή της Σούγιας, στην θέση Τρυπητή, υπήρχε η αρχαία πόλη Ποικιλασσός, σημαντικό λιμάνι με συχνή επικοινωνία με τους Αιγυπτίους.
Όμως τα Λευκά όρη ήταν λίκνο πολλών αγωνιστών της Κρητικής Ιστορίας. Από το 1669 που αρχίζει η Τουρκική κατοχή του νησιού μέχρι το 1898 την ώρα της απελευθέρωσης αλλά και αργότερα κατά την Γερμανική κατοχή η περιοχή ήταν ορμητήριο και καταφύγιο πολλών αγωνιστών.
Ο Χατζημιχάλης Γιάνναρης ήταν από τους Λάκκους των Λευκών Ορέων. Υπήρξε γενικός πολεμικός αρχηγός της επαρχίας Κυδωνίας κατά τις Κρητικές επαναστάσεις του 1866, 1878 και 1896. Το 1912 ήταν πρόεδρος της Κρητικής Συνέλευσης που κήρυξε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα.
Ο Ιωάννης Δασκαλογιάννης ή Ιωάννης Βλάχος, από την Ανώπολη Σφακίων, αναγνωρίστηκε ως πολεμικός αρχηγός από το 1760. Έδωσε πολλές μάχες στα Λευκά Όρη και βρήκε μαρτυρικό θάνατο από τους Τούρκους το 1771.
Η ανακήρυξη της περιοχής του φαραγγιού ως Εθνικό Δρυμό έγινε το 1962. Σκοπός του ήταν να προστατευθούν τα 48500 στρέμματα της περιοχής με την συναρπαστική φυσιογνωμία, τα σημαντικά και ιδιόμορφα στοιχεία που συνθέτουν την πολιτιστική και φυσική κληρονομιά της περιοχής.