Ελαιοκαλλιέργεια

«Πρέπει εκείνοι που έχουν ασχοληθεί πάρα πολύ με τη γεωργία, να φροντίζουν περισσότερο για την ελιά».
Άποψη του Φλωρεντίνου μεταφρασμένη στα Ελληνικά.

Η ελιά καλλιεργείται στην πατρίδα μας από την αρχαιότητα και θεωρείται εθνικό δέντρο. Και ο εθνικός μας ποιητής Παλαμάς υμνεί την ελιά με το γνωστό ποίημά του:

Είμαι του ήλιου θυγατέρα
η πιο απ' όλες χαϊδευτή.
Χρόνια η αγάπη του πατέρα
σ' αυτόν τον κόσμο με κρατεί
όσο να πέσω νεκρωμένη αυτόν
το μάτι μου ζητεί.
Είμ' η ελιά η τιμημένη…

το παλαιότερο δέντρο ελιάς στις Πάνω Βουβλες, στο Δήμο Κολυμπαρίου Σήμερα η ελιά καλλιεργείται στις ΗΠΑ (Τέξας, Καλιφόρνια, Αριζόνα) και σε όλες τις Μεσογειακές χώρες.

α. Πολλαπλασιασμός

Τον πολλαπλασιασμό τον έκαναν με μοσχεύματα, που είχαν αρκετά με το κλάδεμα των ελιών στους μήνες Γενάρη και Φλεβάρη. Αυτά είχαν μήκος 1 έως 2 μέτρα. Τα παραχώνανε σε μέρος με κλίση για να μη σαπίσουν και να βγάλουν οφθαλμούς. Το φύτεμα γινόταν στην αρχή της άνοιξης – περίπου από τα μέσα Μαρτίου – και συνεχιζόταν όλο τον Απρίλιο. Τα μικρά μοσχεύματα τα φύτευαν σε λάκκο βαθύ, ώστε να είναι έξω ένα μικρό μέρος τους, το οποίο το κάλυπταν με χώμα. Τα μεγάλα πάλι τα φύτευαν με τον ίδιο τρόπο, όμως το μέρος έξω από το έδαφος – που ήταν έως 1,5 μ. – το σκέπαζαν με τρυφερά κλαδιά μυρτιάς.Με την πάροδο του χρόνου φύτρωναν βλαστοί. Η ανάπτυξή τους, κυρίως το καλοκαίρι, σε μερικά μέρη παρουσίαζε καθυστέρηση και πολλές φορές μερικά ξεραινόταν. Γι' αυτό, όπου χρειαζόταν τα πότιζαν και μερικοί καλλιεργητές έκαναν το εξής:
«Έκοβαν ένα καλάμι ανάλογου μήκους και με μια σιδερόβεργα κατέστρεφαν τα μεσογονάτια χωρίσματα αφήνοντας ένα, το τελευταίο. Έπειτα το βυθίζανε στο έδαφος κοντά στο μόσχευμα – από τη μεριά που ήταν το μεσογονάτιο χώρισμα – και τέλος το κατέστρεφαν κι αυτό. Στην άκρη του καλαμιού τοποθετούσαν ένα χωνί και το πότιζαν.

β. Παραδοσιακή καλλιέργεια

Η καλλιέργεια γινότανε με το αλέτρι και με τα βόδια.

γ. Η προετοιμασία για το ζευγάρισμα ήταν η εξής:

Τοποθετούσαν τα βόδια σε παράλληλη θέση, τους έβαζαν το ζυγό στη βάση του λαιμού, τη ζεύγλα την περνούσαν από την κάτω μεριά, και περνούσαν το επάνω ζεύλι από τις δυο τρύπες, ενώ το στερέωναν με τις σφήνες. Περνούσαν το γάντζο του σταβαριού από ένα κρίκο της μεγάλης αλυσίδας, που ήταν στη μέση του ζυγού. Με τη μια άκρη του ζευγόλουρου έδεναν από τα κέρατα το ένα ζώο και με την άλλη το άλλο και το τοποθετούσαν στην επάνω άκρη της έγχερης(βλέπε εικόνα). Τέλος περνούσαν και τις καλαθίνες, τις οποίες έδενα στην πίσω μεριά του κεφαλιού, για να μην μπορούν τα ζώα να τρώνε κατά τη διάρκεια της εργασίας. Το βουκέντρι το χρησιμοποιούσαν για να βγάζουν τα χώματα από τα παρούτια και να παροτρύνουν τα ζώα. Τα ζώα ακολουθούσε, εκτός από τον οδηγό, και ένας εργάτης που έσπαζε τους βόλους, ίσιωνε το χώμα και έσκαβε γύρω από τη ρίζα καταστρέφοντας συγχρόνως τα γύρω από αυτή ζιζάνια.

δ. Η λίπανση γινότανε με κοπριά και με λιπάσματα

Για την κοπριά άνοιγαν λάκκο γύρω-γύρω από τον κορμό, αν το έδαφος ήταν επίπεδο, ή από την πάνω μεριά, στην περίπτωση που είχε κλίση και έριχναν ένα ή δύο σακιά κοπριά. Το λίπασμα το σκορπούσαν γύρω-γύρω από τον κορμό σε ανάλογη με την ανάπτυξη του δέντρου απόσταση.

ε. Συλλογή του ελαιόκαρπου

Η ελαιοσυλλογή απαιτούσε προεργασία, η οποία άρχιζε από το μήνα Ιούλιο. Εργάτες καθάριζαν με τσαπί το έδαφος στην έκταση που έφταναν οι κλάδοι. Το μάζεμα του καρπού (πρωτολίδια) άρχιζε από τις αρχές του φθινοπώρου (πρώτες μέρες Οκτωβρίου). Ο λαός λέει «Τα' Αϊ –Λιά ανεβαίνει το λάδι στην ελιά» (20 Ιουλίου). Η ελαίωση του καρπού γίνεται κυρίως τον Αύγουστο και συνεχίζεται μέχρι της ωρίμανσής του, οπότε αποκτά χρώμα κιτρινωπό. Υπάρχει ειδικό όργανο, το καλούμενο υδροελαιόμετρο, που μας δείχνει πότε ο ελαιόκαρπος έχει τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε λάδι, οπότε πρέπει ν' αρχίσει το μάζεμά του. Λάδι υπάρχει στο σαρκώδες μέρος του καρπού και στην πυρήνα του. Και τα δυο μαζί αποτελούν το γνωστό λάδι. Τις ελιές τις έριχναν κάτω με τα καλάμια, ραβδάκια, κτένια και δεμπλάκια. Οι γυναίκες και οι άντρες τις έπαιρναν με τα χέρια τους, βάζανε στα καλάθια τους και γέμιζαν τα σακιά. Το κυρίως όμως μάζεμα – που απαιτούσε και περισσότερη εργασία – γινότανε από το Νοέμβριο και συνεχιζότανε μέχρι τον Απρίλιο. Στο τέλος τις άφηναν και είχαν τα λεγόμενα απολίδια . Τότε μπορούσε ελεύθερα να μαζεύει όπου έβρισκε ελιές. Το σύνθημα το έδιναν οι διαχειριστές των μοναστηριακών λιόφυτων (καλόγεροι – ενοικιαστές). Όταν αυτοί άφηναν τις ελιές, οι άλλοι ακολουθούσαν υποχρεωτικά.
πίσω